Quả Bình Bát: Công Dụng và Cách Sử Dụng Làm Dược Liệu

Quả bình bát là một loại trái cây không chỉ phổ biến trong mùa hè để giải nhiệt mà còn được biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh trong dân gian. Dưới đây là những thông tin hữu ích về đặc điểm, công dụng và cách sử dụng quả bình bát làm dược liệu.

1. Đặc điểm cây bình bát

Cây bình bát, còn được gọi là na xiêm hay đào tiên, thuộc họ Annonaceae, là một loài cây thân gỗ nhỏ với chiều cao trung bình từ 5 đến 7 mét. Khi còn non, cành cây có lông, nhưng khi già thì trở nên trơn nhẵn. Lá của cây bình bát có hình thuôn dài, mọc so le, nhọn ở đầu và dài khoảng 15 cm. Lá có gân nổi rõ và lông tơ ở mặt dưới, cuống lá cũng có lông.

Hoa bình bát mọc từ kẽ lá, tạo thành cụm từ 2 đến 4 hoa màu vàng. Các cánh hoa có độ dày khác nhau, với cánh ngoài to hơn và có lông tơ, trong khi cánh trong nhỏ hơn và nhẵn. Đài hoa có 3 phiến hình tam giác phủ lông ở mặt ngoài và tràng hoa gồm 2 vòng.

Quả bình bát có hình trái tim, khi non có màu xanh và mùi đặc trưng. Khi chín, vỏ quả chuyển sang màu vàng hoặc vàng xen đỏ. Thịt quả có màu ngà vàng hoặc trắng, chứa nhiều hạt xếp chồng lên nhau như quả na, có thể ăn được. Quả chín có mùi thơm nhẹ và vị chua ngọt xen lẫn chút chát.

Cây bình bát ra hoa vào tháng 5 - 6 và đậu quả vào tháng 7 - 8. Cây có nguồn gốc từ châu Mỹ và hiện diện ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm châu Úc, châu Phi và Ấn Độ. Tại Việt Nam, cây thường mọc hoang hoặc được trồng trên đất nhiễm phèn, và thường gặp ở khu vực ao hồ, kênh mương và bờ sông do đặc tính ưa nước.

2. Công dụng của quả bình bát

Theo y học hiện đại

Quả bình bát chứa axit kaur-16-en-19-oi, một hợp chất có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn và vi nấm như Mycobacterium smegmatis, Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus và trực khuẩn lỵ. Tuy nhiên, nó không hiệu quả đối với Helminthosporium sp, Aspergillus niger, Trichophyton mentagrophytes và Candida albicans.

Quả bình bát cũng chứa squamocin, một chất có khả năng tiêu diệt chấy rận và ấu trùng côn trùng. Ngoài ra, nghiên cứu còn cho thấy quả bình bát có khả năng gây độc cho các tế bào ung thư bạch cầu lympho ở chuột và các loại ung thư vùng mũi hầu, kết tràng và phổi ở người.

Theo y học cổ truyền

Quả bình bát có nhiều tác dụng như tiêu diệt chấy rận, sâu bọ, chữa ghẻ lở, kiết lỵ, tiêu chảy, tiểu đường, bướu cổ, chống viêm, kháng khuẩn, sát trùng, thanh nhiệt, nhuận tràng, lợi tiểu, an thần, chữa lao phổi và mề đay.

3. Bài thuốc chữa bệnh từ quả bình bát

3.1. Một số bài thuốc cụ thể

• Chữa mẩn ngứa, mề đay:
  • Chuẩn bị: Lá dừa khô và vài nhánh thịt bình bát tươi.
  • Thực hiện: Rửa sạch nguyên liệu, đốt lá dừa khô và đặt bình bát lên trên cho có khói. Hơ vùng da cần chữa trên khói cho đến khi mồ hôi chảy ra, sau đó dùng khăn bông thấm khô.
• Chữa đau nhức chân tay do bệnh xương khớp:
  • Chuẩn bị: 1 quả bình bát xanh.
  • Thực hiện: Đập dập quả bình bát, hơ trên lửa đến khi ấm, sau đó đặt quả vào trong một chiếc khăn mỏng và chườm lên vùng bị đau nhức.
• Chữa đái tháo đường:
  • Chuẩn bị: Quả bình bát xanh.
  • Thực hiện: Thái lát mỏng, phơi khô. Mỗi ngày dùng 5g quả bình bát khô nấu nước sôi uống.
• Chữa bướu cổ:
  • Chuẩn bị: Quả bình bát chín.
  • Thực hiện: Xuyên đũa qua quả, nướng cháy xém phần vỏ, để nguội, sau đó lăn lên cổ 15-30 phút mỗi ngày 2-3 lần cho đến khi tan bướu.
• Chữa ghẻ:
  • Chuẩn bị: 1 thìa cà phê dầu dừa và vài hạt bình bát khô.
  • Thực hiện: Đốt hạt bình bát thành tro, trộn với dầu dừa và chấm lên các nốt ghẻ.
• Chữa hen suyễn, lao phổi:
  • Chuẩn bị: 2 lít nước và 100g quả, thân và lá cây bình bát đã phơi khô.
  • Thực hiện: Sắc bình bát với nước trong khoảng 10 phút, sau đó uống nước ấm.
• Giải nhiệt:
  • Chuẩn bị: Đường, quả bình bát chín và đá xay.
  • Thực hiện: Lấy thịt quả dầm nhuyễn với đường, thêm đá xay và làm thức uống.
• Chữa viêm nhiễm phụ khoa:
  • Chuẩn bị: Quả bình bát chín.
  • Thực hiện: Ăn trực tiếp.

3.2. Lưu ý khi sử dụng quả bình bát

• Tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi sử dụng.
• Tránh để nhựa bình bát dính trực tiếp lên mắt hoặc da để tránh bị mẩn ngứa do dị ứng.
• Kiên trì thực hiện các bài thuốc trong thời gian dài để thấy hiệu quả.
• Bảo quản dược liệu ở nơi thoáng mát, tránh côn trùng và ẩm thấp.
• Không sử dụng cho người có tỳ vị yếu.
• Không kết hợp quả bình bát với thanh long vì có thể tạo ra chất độc nguy hiểm.

Quả bình bát dầm đường không chỉ là món ăn giải nhiệt mùa hè tuyệt vời mà còn là một vị thuốc hỗ trợ điều trị nhiều bệnh. Tuy nhiên, việc sử dụng các bài thuốc từ quả bình bát nên được thực hiện theo chỉ dẫn của thầy thuốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Fanpage: https://www.facebook.com/quaythuochoaphuong?mibextid=ZbWKwL

Zalo OA: https://zalo.me/1003113301147812413